Karagöz ile Hacıvat’ın gerçekte yaşayıp yaşamadıkları belli değil . Aslına Bakarsanız Karagöz ile hacivat bir efsanedir . Ne zaman ne ile ortaya çıktıkları ile ilgili kesinlikle veriler ve belgeler yoktur . Ancak efsaneye yönelik ;
Karagöz ve Hacıvat Bursa’da Ulucami’nin imalatı esnasında çalışan 2 işçidir . Karagöz demirci ustası , hacıvat ise duvarcı ustasıdır . İnşaatın yavaş ilerlemesinden sorumlulukları kalan tutuldukları amaçlı idam edilmişlerdir .
Karagöz ve Hacivat taklide ve karşılıklı konuşmaya dayanan , 2 boyutlu tasvirlerle bir perdede oynatılan gölge oyunudur . Karagöz oynatıcısına kurgusal , hayalbaz denir . Yardımcıları çırak , yardak , dayrezen , sandıkkar’dır . Oyunda konuşmaların değişmesi baş hareketleriyle yapılır .
Bu 2 karakterin sahiden yaşayıp yaşamadığı , yaşadıysa nerede ne ile içinde bulunduğu kesinlikle olarak bilinmemektedir . Anlatılanlar rivayete dayanır , zira sahiden yaşamış olsalar dahi genellikle bahsedilen dönemde tarih kitaplarına girecek civarında mühim bulunmamışlardır . Halkbilimciler Karagöz’ün bir takım oyunlarda Çingene olduğunu kendisinin ağzıyla itiraf etmesi , Bulgar gaydası çalması ve Evliya Çelebi’nin tanıklığına dayanarak Bizans imparatoru Konstantin’in Çingene seyisi Sofyozlu Bali Çelebi olduğunu ileri sürmektedir .
Bir başka rivayet ise Hacı İvaz Ağa veya halka mal kalan adıyla Hacivat ve Trakya’da yer alan Samakol köyünden demirci ustasıKaragöz , Orhan Gazi devrinde Bursa’da yaşamış cami yapımında çalışan 2 işçidir . Kendileri çalışmadıkları buna benzer başka işçilerin de çalışmasını engellemektedirler . Orhan Gazi’nin , ” cami zamanında bitmezse kelleni alırım ” dediği cami mimarı , caminin zamanında bitmemesine Karagöz ve Hacivat’ı şikayet eder . Bunun üzerine bu ikili başları kesilerek idam edilir . Karagöz ve Hacivat’ı birçok seven ve ölümlerine birçok üzülen Şeyh Küşteri , ölümlerinin sonrasında kuklalarını yaparak perde arkasından oynatmaya başlar . Bu sayede Hacivat ve Karagöz tanınır .